Sớm hay muộn không quan trọng, mà quan trọng là phải đi đúng hướng
Phóng viên: Như ông đã cho biết, khái niệm kinh tế tuần hoàn được quy định cụ thể lần đầu tiên tại Việt Nam trong Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020. Trong khi đó, vấn đề này đã được nhiều nước trên thế giới phát triển từ lâu. Vậy, Việt Nam liệu có đang đi chậm so với các quốc gia khác? Việc áp dụng chính sách kinh tế tuần hoàn sẽ tạo ra những thay đổi gì cho Việt Nam? PGS.TS Trương Mạnh Tiến: Như tôi đã nói, dù Việt Nam mới đưa khái niệm kinh tế tuần hoàn vào Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, nhưng vấn đề này đã có trong các văn bản của Đảng (văn kiện Đại hội) và các chỉ đạo của Chính phủ từ rất lâu rồi.
Cụ thể, ở khái niệm kinh tế môi trường cũng đã có dáng dấp của kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, tăng trưởng xanh và ngay cả trong Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 của Bộ Chính trị cũng đã đưa ra mục tiêu phát triển của công nghiệp môi trường đặt rõ việc bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế. Đây cũng là dấu mốc quan trọng đặt ra đúng lúc, khi đất nước bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Hiện nay, Hiệp hội Công nghiệp môi trường Việt Nam đã được thành lập vào năm 2011. Bộ Công Thương cũng đã yêu cầu Hiệp hội và các đơn vị của Bộ, ngành, Trung ương và địa phương cùng thực hiện mục tiêu phát triển ngành công nghiệp môi trường.
Nói thế để chúng ta hiểu rằng, không nhất thiết là khi có khái niệm kinh tế tuần hoàn rõ ràng thì vấn đề này mới được thực hiện mà đã được manh nha từ trước đó.
Và khi kinh tế tuần hoàn được đưa vào Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 là thời điểm đảm bảo đủ điều kiện để triển khai thực hiện. Tôi không đánh giá ở góc độ sớm hay muộn, mà theo tôi đây là giai đoạn chín muồi nhất. Bởi, hiện nay, cơ sở thực hiện đã có, nội hàm của kinh tế tuần hoàn đã hình thành và hoàn thiện.
Thực tế, nhiều nước trên thế giới hiện nay vẫn đang loay hoay để hiểu được vấn đề kinh tế tuần hoàn là gì. Điều quan trọng hiện nay là chúng ta phải làm như thế nào để khái niệm kinh tế tuần hoàn đi sâu vào mỗi danh nghiệp, mỗi cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ nâng cao hiểu biết của mỗi người dân để việc thực hiện mang lại hiệu quả cao nhất.
Phóng viên: Vậy ông có thể cho biết vai trò của việc phát triển kinh tế tuần hoàn hướng đến Net Zero như cam kết của Việt Nam tại COP26?
PGS.TS Trương Mạnh Tiến: Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP26), lần đầu tiên Việt Nam cam kết sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính để đạt mức phát thải ròng bằng “0” (gọi tắt là Net Zero) vào năm 2050. Chúng ta cũng là nước tiên phong trong cam kết này. Qua đây, cũng đã thể hiện được vai trò và trách nhiệm lớn của Việt Nam trước cộng đồng quốc tế và cũng là mục tiêu mà chúng ta hướng đến.
Để thực hiện mục tiêu này, Việt Nam cũng cần sớm loại bỏ các dự án có mức phát thải lớn, gây ô nhiễm môi trường, đồng thời chuyển đổi nền kinh tế nâu sang nền kinh tế xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn.
Nếu đạt được mục tiêu này, sẽ thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với thế giới, tăng vị thế của chúng ta trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu này chúng ta không đơn độc một mình mà song hành cùng nhiều quốc gia. Chúng ta cần duy trì, cố gắng nỗ lực, tập hợp lực lượng các quốc gia cùng hành động.
Hiện nay, Trái đất đang chịu ảnh hưởng của sự nóng lên toàn cầu bởi việc phát triển kinh tế chưa chú trọng đến bảo vệ môi trường đúng mức. Không thể không làm tốt lên, càng nhanh, càng nhiều càng tốt để không chỉ gìn giữ cuộc sống của chúng ta mà cho các thế hệ mai sau.
Đi sâu hơn nữa là vấn đề kinh tế tuần hoàn, chúng ta không thể làm một cách đơn độc, không chỉ tập trung ở một thời điểm mà phải kiên trì. Dù mục tiêu để ra là đến 2050 nhưng chúng ta phải hành động ngay từ bây giờ, phải quyết liệt và kiên trì, thường xuyên, liên tục, không chỉ đi một mình mà phải đi cùng toàn nhân loại.
Nhưng khó khăn hiện nay là việc thực hiện nó rất cam go. Qua COP27 chúng ta cũng thấy rõ những khó khăn trong quá trình thực hiện. Như tại COP26 cam kết mỗi năm sẽ có 100 tỷ USD từ các nước phát triển nhưng đến COP27 vẫn chưa thu được gì. Ở đây không chỉ là tài lực, mà chúng ta cần chú trọng đến vật lực và cả nguồn nhân lực để thực hiện. Không chỉ Việt Nam cần cố gắng thực hiện những mục tiêu mình đã cam kết, mà tất cả các nước phải cùng chung tay, nhất là các nước đang phát triển. Mà trước hết chúng ta phải bắt đầu từ tài chính khí hậu. Cộng đồng quốc tế đã cam kết thì cần thực hiện nó.
VUSTA luôn cố gắng cùng Chính phủ hoàn thành mọi mục tiêu
Phóng viên: Với vai trò là Ủy viên Đoàn Chủ tịch VUSTA, ông có thể cho biết VUSTA đã làm gì để đẩy mạnh công tác tuyên truyền thông điệp phát triển kinh tế tuần hoàn của Chính phủ?
PGS.TS Trương Mạnh Tiến: VUSTA là tổ chức có lực lượng đội ngũ trí thức khoa học rất lớn mạnh với khoảng 2,2 triệu nhà khoa học, trí thức và 3,7 triệu hội viên. Trong đó, bao gồm hệ thống ở Trung ương: 93 Hội, Hiệp hội chuyên ngành trên toàn quốc bao gồm các ngành lĩnh vực của đời sống xã hội. Đồng thời, tại 63 tỉnh thành phố đều có Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật. Trong các liên hiệp của địa phương cũng có rất nhiều nhà khoa học tham gia, và hơn 600 viện, trung tâm khoa học, tổ chức khoa học trực thuộc VUSTA.
Chính vì thế, cơ quan ngôn luận trong hệ thống VUSTA là rất lớn. Trước khi quy hoạch báo chí có hơn 130 các báo và tạp chí trực thuộc, hiện nay, khi quy hoạch vẫn còn 69 báo và tạp chí trực thuộc là rất đáng trân trọng.
Thời gian qua, công tác tuyên truyền về vấn đề kinh tế môi trường, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn… cũng đã được nhiều cơ quan quan tâm và nhận được phản hồi tích cực từ độc giả. Cụ thể, Tạp chí Kinh tế Môi trường, với hơn 17 năm hình thành và phát triển, hoạt động tuyên tuyền về lĩnh vực kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững luôn được hướng tới. Nhiều bài viết nghiên cứu khoa học và đề xuất giải pháp trong phát triển cũng đã được Tạp chí đăng tải, truyền thông rộng rãi.
Ngoài ra, VUSTA có Quỹ Hỗ trợ sáng tạo kỹ thuật Việt Nam (VIFOTEC). Trong đó, Quỹ đặc biệt quan tâm lĩnh vực bảo vệ môi trường. Tại các cuộc thi sáng kiến , sáng tạo hàng năm, các nhà khoa học của VUSTA đã gửi các công trình giải pháp hữu ích và nhận được nhiều giải thưởng, đóng góp thiết thực trong công cuộc phát triển kinh tế – xã hội đất nước.
Nói như vậy để chúng ta thấy rằng, vấn đề kinh tế tuần hoàn Chính phủ đặt ra chắc chắn sẽ là điều kiện để các tổ chức, nhà khoa học của VUSTA có “đất để dựng võ”, phát huy vai trò sáng tạo thông qua các hoạt động của Hội, Hiệp hội tổ chức khoa học ngày càng hiệu quả. Tiến tới kỷ niệm 40 năm thành lập, VUSTA cũng sẽ có những cuộc thi dành cho các nhà khoa học và phong trào thi đua trong cả hệ thống Liên hiệp hội từ Trung ương đến địa phương. Qua đây, sẽ phát hiện những nhân tố mới, các nghiên cứu mang lại hiệu quả để những mục tiêu phát triển của Chính phủ sớm được hoàn thành. Đây cũng sẽ là chương trình để chúng ta nhìn lại những đóng góp to lớn của đội ngũ trí thức VUSTA trong suốt 40 năm qua…