Người béo phì có nguy cơ tử vong cao do Covid-19 dù còn trẻ 10/09/2020

(KDTT) – Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy rằng, béo phì có liên quan đến nguy cơ phát triển các triệu chứng và biến chứng nặng của các bệnh nhân mắc Covid-19.

Khoảng đầu năm nay, sau nhiều ngày mắc các triệu chứng sốt, ho, một người đàn ông gần 40 tuổi đến phòng cấp cứu tại Trung tâm Y tế Đại học Vermont (Mỹ). Bệnh nhân này đã có kết quả xét nghiệm dương tính với Covid-19 và ngày càng khó thở. Sau đó bệnh nhân được đưa thẳng vào phòng chăm sóc đặc biệt (ICU) và được thở máy trong vòng vài giờ. Hai tuần sau, bệnh nhân tử vong.

Trước đó, người đàn ông này đang khỏe mạnh, vẫn điều hành công việc kinh doanh, ngoại trừ một điều: anh ấy bị béo phì nghiêm trọng. MaryEllen Antkowiak – một bác sĩ chăm sóc đặc biệt về phổi, giám đốc y tế của ICU của bệnh viện nhớ lại: “Anh ấy là một chàng trai trẻ, khỏe mạnh và chăm chỉ. Nguy cơ lớn nhất của anh ấy đối với căn bệnh này là béo phì”.

Đặc điểm sinh học của béo phì làm suy giảm khả năng miễn dịch, viêm mãn tính và máu dễ bị vón cục, tất cả đều có thể làm trầm trọng thêm tình trạng của bệnh Covid-19. (Ảnh: Internet).

Kể từ khi đại dịch bắt đầu, hàng chục nghiên cứu đã báo cáo rằng nhiều bệnh nhân nhiễm Covid-19 có tình trạng nghiêm trọng nhất là những người bị béo phì. Trong những tuần gần đây, mối liên hệ đó đã trở nên sâu sắc hơn khi các nghiên cứu dân số mới củng cố mối liên hệ đó và chứng minh rằng ngay cả những người chỉ đơn thuần là thừa cân cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Ví dụ, trong siêu phân tích đầu tiên của loại hình này, được công bố vào ngày 26/8 trên Obesity Review (Tạp chí Đánh giá về béo phì), một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã tổng hợp dữ liệu từ điểm số của các bài báo được đồng nghiệp đánh giá trên 399.000 bệnh nhân. Họ phát hiện ra rằng những người mắc bệnh béo phì nhiễm Covid-19 có khả năng đến bệnh viện cao hơn 113% so với những người có cân nặng bình thường, 74% khả năng được đưa vào ICU và 48% khả năng tử vong.

Một loạt các yếu tố sinh lý và xã hội thúc đẩy những con số nghiệt ngã đó. Đặc điểm sinh học của béo phì làm suy giảm khả năng miễn dịch, viêm mãn tính và máu dễ bị vón cục, tất cả đều có thể làm trầm trọng thêm tình trạng của bệnh nhân Covid-19. Hơn nữa, bệnh béo phì dường như bị kỳ thị khá nhiều, nên những người bị béo phì thường có xu hướng tránh đến bệnh viện hoặc các trung tâm y tế.

“Chúng tôi đã không nhận ra sớm yếu tố chủ yếu của bệnh béo phì là gì. Mãi đến gần đây, chúng tôi mới hiểu sự tàn phá mạnh mẽ của căn bệnh này, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi”, Anne Dixon, bác sĩ kiêm nhà khoa học nghiên cứu bệnh béo phì và bệnh phổi tại Đại học Vermont cho biết. Đó “có thể là một lý do giải thích cho sự tàn phá của dịch Covid-19 ở Hoa Kỳ, nơi 40% người lớn bị béo phì”.

Những người bị béo phì có nhiều khả năng mắc bệnh hơn những người có trọng lượng bình thường, bao gồm bệnh tim, bệnh phổi và bệnh tiểu đường. Họ cũng dễ mắc hội chứng chuyển hóa, trong đó lượng đường trong máu, lượng chất béo hoặc cả hai đều không tốt cho sức khỏe và còn có thể bị cao huyết áp. Một nghiên cứu gần đây từ Đại học Tulane trên 287 bệnh nhân Covid-19 nhập viện cho thấy bản thân hội chứng chuyển hóa làm tăng đáng kể nguy cơ nhập viện, thông khí và tử vong.

Nhưng về bản chất, “BMI (chỉ số khối cơ thể) vẫn là một yếu tố nguy cơ độc lập mạnh” đối với sự tàn phá của Covid-19, theo như một số nghiên cứu đã điều chỉnh về độ tuổi, giới tính, tầng lớp xã hội, bệnh tiểu đường và bệnh tim, Naveed Sattar – một chuyên gia về bệnh chuyển hóa tim tại Đại học Glasgow nói.

Tác động này mở rộng đến 32% dân số ở Hoa Kỳ bị thừa cân. Nghiên cứu mô tả lớn nhất về bệnh nhân mắc Covid-19 ở Mỹ khi nhập viện, được các nhà nghiên cứu Genentech đăng tải vào tháng trước, cho thấy 77% trong số gần 17.000 bệnh nhân nhập viện với Covid-19 bị thừa cân (29%) hoặc béo phì (48%). (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh định nghĩa thừa cân là có chỉ số BMI từ 25 đến 29,9 kg mỗi mét vuông và béo phì là chỉ số BMI từ 30 trở lên.)

Một nghiên cứu khác đã ghi nhận tỷ lệ nhập viện do Covid-19 trong số hơn 334.000 người ở Anh. Được công bố vào tháng trước trong Kỷ yếu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia, nó phát hiện ra rằng mặc dù tỷ lệ này đạt đỉnh ở những người có chỉ số BMI từ 35 trở lên, nhưng nó lại tăng lên ngay sau khi có người được xếp vào nhóm thừa cân. Tác giả đầu tiên Mark Hamer, nhà sinh lý học tập thể dục tại Đại học College London, cho biết: “Nhiều người không nhận ra rằng họ đang rơi vào tình trạng thừa cân”.

Nhiều bệnh nhân nhiễm Covid-19 trong tình trạng nặng, phải ở trong phòng chăm sóc đặc biệt đều bị béo phì. (Ảnh: Gustavo Basso).

Các bệnh lý thực thể khiến những người béo phì dễ bị nhiễm Covid-19, bắt đầu bằng cách lý giải cơ học: chất béo trong bụng đẩy lên cơ hoành, khiến cơ lớn đó, nằm dưới khoang ngực, cản trở phổi và hạn chế luồng khí. Thể tích phổi giảm này dẫn đến xẹp đường dẫn khí ở thùy dưới của phổi, nơi lượng máu đến để cung cấp oxy nhiều hơn ở thùy trên. “Nếu bạn đã bắt đầu từ sự không cân bằng này, tình trạng của bạn sẽ trở nên tệ nhanh hơn khi nhiễm Covid-19”, Dixon nói.

Các vấn đề khác kết hợp các vấn đề cơ học này. Đầu tiên, máu của những người bị béo phì có xu hướng đông máu hơn, đây là một nguy cơ đặc biệt nghiêm trọng trong một đợt nhiễm trùng, khi nghiêm trọng nhất có thể nó sẽ làm tiêu độc các mạch máu nhỏ của phổi bằng các cục máu đông. Ở những người khỏe mạnh, “các tế bào nội mô lót các mạch máu thường nói với máu xung quanh rằng:“ Đừng đông máu ”, Beverley Hunt – bác sĩ kiêm nhà khoa học, chuyên gia về đông máu tại bệnh viện Guy’s và St. Thomas ở London cho biết. Nhưng “chúng tôi nghĩ rằng tín hiệu đang bị thay đổi bởi Covid-19,” Hunt nói, bởi vì vi-rút làm tổn thương các tế bào nội mô, phản ứng lại sự xúc phạm bằng cách kích hoạt hệ thống đông máu.

Catherine Andersen – một nhà khoa học dinh dưỡng tại Đại học Fairfield cho biết, khả năng miễn dịch cũng suy yếu ở những người bị béo phì, một phần do các tế bào mỡ xâm nhập vào các cơ quan nơi sản xuất và lưu trữ các tế bào miễn dịch, chẳng hạn như lá lách, tủy xương và tuyến ức. Bà nói: “Chúng ta đang mất đi mô miễn dịch để đổi lấy mô mỡ, làm cho hệ thống miễn dịch kém hiệu quả hơn trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các mầm bệnh hoặc phản ứng với vắc-xin”.

Melinda Beck, đồng tác giả của nghiên cứu phân tích bệnh béo phì tại Đại học North Carolina, Chapel Hill, cho biết thêm, vấn đề không chỉ là ít tế bào miễn dịch hơn mà còn kém hiệu quả hơn. Các nghiên cứu của Beck về cách những con chuột béo phì phản ứng với vi-rút cúm đã chứng minh rằng các tế bào miễn dịch quan trọng được gọi là tế bào T “không hoạt động tốt ở trạng thái béo phì”, cô nói. Chúng tạo ra ít phân tử hơn giúp tiêu diệt các tế bào bị nhiễm vi rút, và nhóm tế bào T “bộ nhớ” bị bỏ lại sau một đợt nhiễm trùng, chìa khóa để vô hiệu hóa các cuộc tấn công trong tương lai của cùng một loại vi-rút, nhỏ hơn ở những con chuột có trọng lượng khỏe mạnh.

Công trình của Beck cho thấy điều tương tự cũng xảy ra ở mọi người: Cô phát hiện ra rằng những người béo phì được tiêm vắc xin phòng cúm có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi so với những người có cân nặng khỏe mạnh và đã được tiêm phòng. Điều đó có nghĩa là các thử nghiệm vắc-xin Covid-19 cần phải bao gồm những người bị béo phì, bà nói, vì “vắc-xin Covid-19 có thể kém hiệu quả hơn ở những người đó”.

Ngoài phản ứng suy giảm với các bệnh nhiễm trùng, những người bị béo phì còn bị viêm mãn tính mức độ thấp. Các tế bào mỡ tiết ra một số chất hóa học kích hoạt viêm được gọi là cytokine, và nhiều hơn nữa đến từ các tế bào miễn dịch được gọi là đại thực bào quét vào để làm sạch các tế bào mỡ đã chết và sắp chết. Những tác động đó có thể kết hợp hoạt động cytokine, đặc trưng cho Covid-19 nghiêm trọng. Ilhem Messaoudi, một nhà miễn dịch học nghiên cứu phản ứng của vật chủ đối với nhiễm virus tại Đại học California, Irvine cho biết: “Cuối cùng, bạn sẽ gây ra rất nhiều tổn thương mô, hồi phục nhiều tế bào miễn dịch, phá hủy các tế bào khỏe mạnh bên ngoài. Cô nói thêm về nguy cơ béo phì gia tăng: “Tôi có thể nói rằng phần lớn nó là qua trung gian miễn dịch”.

Mức độ nghiêm trọng của Covid-19 ở những người bị béo phì giúp giải thích số lượng không cân xứng của đại dịch ở một số nhóm. Ví dụ, ở người Mỹ da đỏ và thổ dân Alaska, nghèo đói, không được tiếp cận với thực phẩm lành mạnh, thiếu bảo hiểm y tế và cơ hội tập thể dục kém kết hợp với nhau khiến “tỷ lệ béo phì… cao đáng kể”, Spero Manson – một người Pembina Chippewa, một người nhà nhân chủng học y tế tại Trường Y tế Công cộng của Đại học Colorado cho biết. Và béo phì “có liên quan đến tất cả những chứng bệnh khác, chẳng hạn như bệnh tiểu đường và bệnh tim mạch, khiến chúng ta dễ bị nhiễm Covid-19 nghiêm trọng”, Manson nói.

Ngoài ra, một số lượng lớn các tài liệu cho thấy những người bị béo phì có thể trì hoãn việc đi khám bệnh do sợ bị kỳ thị, làm tăng khả năng mắc bệnh nặng hoặc tử vong. Fatima Cody Stanford, bác sĩ kiêm nhà khoa học y học béo phì tại Trường Y Harvard và Bệnh viện Đa khoa Massachusetts, cho biết những bệnh nhân bị kỳ thị về cân nặng ít đi tìm kiếm sự chăm sóc hoặc đi khám hơn vì họ không cảm thấy được chào đón trong môi trường chăm sóc sức khỏe.

Cô cho biết thêm, nghiên cứu cụ thể về sự liên quan giữa béo phì và Covid-19 là cần thiết. Stanford nói: “Chúng tôi không biết có bao nhiêu người đang chết trong cộng đồng không bao giờ tham gia được. Có thể đó là bởi cân nặng của họ hoặc do chủng tộc của họ, đây là 2 hình thức kỳ thị phổ biến nhất ở Mỹ”.

Patty Nece, phó chủ tịch của Liên minh Hành động Chống Béo phì, cho biết đối với những người bị béo phì, gánh nặng tâm lý là thứ khiến người ta ăn uống mất kiểm soát. Cô ấy nói, do căng thẳng trong khi ăn uống, cô ấy đã lấy lại được 30 trong số 100 pound mà cô ấy đã giảm trước đại dịch.

Dữ liệu về cách điều trị Covid-19 dành cho bệnh nhân béo phì còn rất ít. Scott Kahan – một bác sĩ y học béo phì, người trực tiếp chỉ đạo Trung tâm Quốc gia về Cân nặng và Sức khỏe, cho biết bằng chứng đã được công bố ủng hộ việc cho những bệnh nhân này dùng liều thuốc chống đông máu cao hơn. Nhưng rất ít thông tin về việc làm thế nào để điều chỉnh các phương pháp điều trị khác, như remdesivir (một loại thuốc kháng vi-rút) và dexamethasone (dùng để điều trị nhiều chứng bệnh, bao gồm thấp khớp, một số bệnh da liễu, dị ứng nặng, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nổi hạch, sưng não, và phối hợp với kháng sinh để chữa bệnh lao), một phần vì bệnh nhân béo phì “thường bị loại khỏi các thử nghiệm lâm sàng,” ông nói. Ông thúc giục rằng các thử nghiệm điều trị Covid-19 bao gồm những người có chỉ số BMI cao bất cứ khi nào có thể.

Messaoudi nói rằng, những người bị béo phì nên cẩn thận hơn để tránh bị ốm. Bà nói: “Nếu bạn là một người bị béo phì, hãy hết sức thận trọng. Hãy đeo khẩu trang và rửa tay thường xuyên. Tránh các cuộc tụ tập đông người”.

Bên cạnh đó, việc tập thể dục hoặc thậm chí cố gắng giảm một chút cân có thể cải thiện được sức khỏe trao đổi chất của một người bị béo phì, làm giảm nguy cơ phát triển Covid-19 nếu họ bị nhiễm bệnh.

MINH HẠ

Theo: KDPT