Đồng bằng sông Cửu Long: Mở rộng mô hình cánh đồng mẫu lớn 17/09/2020

(KDTT) – Trong khi nhiều nông dân vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) lo lắng vì giá lúa tăng giảm thất thường, thì những hộ tham gia mô hình liên kết sản xuất lúa ở những cánh đồng mẫu lớn (CĐML) theo tiêu chuẩn chất lượng cao VietGAP đã có mức lãi khá cao, đời sống hàng nghìn hộ nông dân được cải thiện. Tuy nhiên, để giúp nông dân nâng cao chất lượng, giá trị hạt gạo và lợi nhuận, các tỉnh, thành ĐBSCL cần có giải pháp đẩy mạnh hơn nữa việc mở rộng mô hình CĐML.

Hội thảo đầu bờ trên CĐML ở huyện Mỹ Xuyên Tỉnh Sóc Trăng.

Lợi ích từ mô hình CĐML

Phong trào xây dựng CĐML được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phát động tại Cần Thơ ngày 26/3/2011, đã nhận được hưởng ứng tích cực của nhiều địa phương, doanh nghiệp và nông dân ĐBSCL. Lợi ích nổi bật là, không chỉ đáp ứng mục tiêu phát triển nông nghiệp tập trung, quy mô lớn, tạo ra những sản phẩm hàng hóa chất lượng, mà còn giúp người nông dân nâng cao thu nhập trên chính thửa ruộng của mình.

Tỉnh An Giang là địa phương đi đầu trong việc xây dựng mối liên kết giữa doanh nghiệp và người nông dân theo mô hình liên kết sản xuất tham gia CĐML. Là người đầu tiên xây dựng mô hình này, ông Lê Minh Tuệ, Phó Ban điều hành chương trình “Cùng nông dân ra đồng” thuộc Công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang, nhớ lại: Để triển khai mô hình liên kết sản xuất lúa gạo chất lượng cao, công ty đã tiến hành đầu tư, thu mua và chế biến gạo cho nông dân xã Vĩnh Bình, huyện Châu Thành với diện tích 1.200 ha vụ Đông Xuân 2011 – 2012. Theo đó, công ty xây dựng Nhà máy chế biến gạo với công suất đủ đáp ứng cho nhu cầu vùng nguyên liệu từ 13 – 15 nghìn ha diện tích canh tác/năm, hệ thống kho có sức chứa 30 nghìn tấn lúa, các lò sấy, khu thu mua trên diện tích 5 ha. Đến nay, Sở NN&PTNT tỉnh An Giang tiếp tục triển khai và thực hiện thành công mô hình CĐML gắn với Hợp tác xã (HTX) kiểu mới có sự tham gia của các doanh nghiệp như: Tập đoàn Lộc Trời, Công ty CP Vinacam, Công ty CP Hoàn cầu, Công ty TNHH HAI… với diện tích khoảng 80 nghìn ha (sản xuất 3 vụ: Đông Xuân, Hè Thu, Thu Đông).

CĐML ở huyện Vị Thủy- Hậu Giang.

Ông Lê Minh Phương, Phó Giám đốc Xí nghiệp Chế biến gạo Vĩnh Bình, cho biết: “Hiện tại, chúng tôi đang thu mua lúa vụ Hè Thu trên diện tích 1.600 ha mà công ty đã ký hợp đồng sản xuất lúa hàng hóa với 684 hộ nông dân ở 7 xã, thuộc các huyện Tịnh Biên, Tri Tôn, Châu Thành, Châu Phú và Thoại Sơn. Sản xuất chủ yếu những giống lúa chất lượng cao như: OM 4218, OM 2517, Jasmine. Tại nhà máy, giá bán được niêm yết theo giá thị trường hằng ngày và nông dân khi mang lúa đến có quyền ký gửi hay bán tùy ý, miễn sao thấy có lãi nhất. Đây chính là cái mới của cách làm ăn bình đẳng, bảo đảm cho nông dân có lãi cao”.

Bác Trịnh Thanh To, ngụ ấp Vĩnh Lợi, xã Vĩnh Bình (Châu Thành ) đang chiết tính sổ sách và nhật ký nông vụ với các nhân viên thu mua tại Xí nghiệp Chế biến gạo Vĩnh Bình phấn khởi, nói: “Vụ Đông Xuân trước tôi không tham gia, nhưng thấy bà con trong xóm thực hiện mô hình CĐML làm lúa trúng lại không bị thương lái ép giá nên vụ hè thu này tôi hợp đồng với công ty góp 3,5 ha làm thử giống lúa OM 4218. Bây giờ chưa tính sổ, nhưng hạo chừng mỗi công tôi có lãi trên 2 triệu đồng”. Theo ông To, đây là mức lãi cao nhất trong nhiều năm canh tác lúa của mình.

Thu hoạch trên CĐML ở huyện Phước Long tỉnh Bạc Liêu.

Mối liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp theo mô hình CĐML ở An Giang được xây dựng trên việc nông dân nhận nguồn lúa giống xác nhận, thuốc bảo vệ thực vật, phân bón các loại vào từng thời điểm sử dụng. Toàn bộ các khoản đầu tư này doanh nghiệp cho nông dân nợ không tính lãi trong vòng 120 ngày (từ đầu vụ đến sau thu hoạch 30 ngày).

Bên cạnh đó, lực lượng kỹ sư nông nghiệp sẽ đồng hành cùng nông dân trong suốt quá trình sản xuất từ khâu làm đất đến khâu tiêu thụ. Đến khi thu hoạch, nông dân có thể bán lúa ngay cho doanh nghiệp với giá thu mua được niêm yết mỗi ngày hoặc có quyền ký gửi lúa vào kho miễn phí trong vòng 30 ngày và đăng ký giá mà nông dân muốn bán. Nhờ áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật và quản lý dịch hại theo hướng “hiệu quả – bền vững” nên năng suất lúa đạt khá cao từ 8 – 10 tấn/ha, cá biệt có hộ đạt tới 12 tấn/ha.

Trong khi vụ Đông Xuân vừa qua, chi phí sản xuất của nông dân trên CĐML chỉ gần 3.000 đồng/kg lúa, giảm tới 30% so với canh tác nhiều nông dân bên ngoài vùng nguyên liệu. Hiện tại, các doanh nghiệp đang thu mua lúa với giá trung bình 6.000 – 6500 đồng/kg, sau khi trừ hết các khoản chi phí, nông dân trong vùng nguyên liệu có mức thu nhập rất cao từ 38 đến 40 triệu đồng/ha vụ đông xuân và hè thu là 21 đến 22 triệu đồng/ha.

Vụ lúa hè thu năm nay, 208 hộ nông dân Tổ hợp tác Đồng Vạn, ấp Thầy Ký, thị trấn Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh (TP Cần Thơ) tham gia thực hiện thí điểm mô hình CĐML với 400 ha. Để hỗ trợ nông dân, Chi cục Bảo vệ thực vật TP Cần Thơ thường xuyên cử cán bộ xuống tận địa phương hướng dẫn nông dân áp dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ mới vào sản xuất lúa chất lượng cao, nhằm từng bước thay đổi tập quán sản xuất nhỏ lẻ, lạc hậu. Cách làm này vừa bảo đảm an toàn cho nông dân, vừa giảm chi phí đầu tư và nâng cao năng suất, chất lượng hạt lúa. Toàn bộ sản lượng lúa làm ra của nông dân đều được Công ty Cổ phần Thương nghiệp tổng hợp và Chế biến lương thực Thốt Nốt ký hợp đồng bao tiêu với giá cao hơn giá thị trường từ 200 – 250 đồng/kg.

Ông Nguyễn Văn Thành, Tổ trưởng Tổ hợp tác Đồng Vạn cho biết, bà con xã viên đang bước vào cao điểm thu hoạch lúa Hè Thu. Chú Trần Ngọc Lâm – thành viên Tổ hợp tác vui mừng, khoe: “Lúa vừa thu hoạch được công ty mua tại ruộng với giá 5.400 – 5.500 đồng/kg, quy ra lúa khô khoảng 6.600 – 6.700 đồng/kg. Đây là lần đầu tiên trong gần 30 năm trồng lúa tôi mới thấy giá lúa Hè Thu gần bằng lúa Đông Xuân. Vụ này xem như thắng to, vì vừa tiết kiệm được chi phí, lúa đạt năng suất cao lại bán được giá”.

Gạo thơm từ CĐML ở Nông trường Cờ Đỏ Cần Thơ.

Ở Sóc Trăng, Hợp tác xã Lúa – Tôm Hòa Lời, xã Ngọc Đông, huyện Mỹ Xuyên cũng hình thành Liên minh sản xuất, chế biến, tiêu thụ gạo thơm Gạo Việt – Hòa Lời với sự đồng hành của Công ty Cổ phần Gentraco theo hình thức hợp đồng bao tiêu sản phẩm với giá cao hơn 25% so với giá lúa thơm ST5 trên thị trường. Theo ông Mai Văn Chánh – Chủ nhiệm HTX, nhờ được hỗ trợ kỹ thuật của Trung tâm Khuyến nông, doanh nghiệp đầu tư giống, phân bón, thuốc trừ sâu và bao tiêu sản phẩm mà diện tích CĐML của HTX được mở rộng từ 20 ha ban đầu lên 60 ha trong vụ Hè Thu năm nay, đưa sản lượng lúa thơm ST5 từ 100 tấn lên 300 tấn.

Sự ra đời của Liên minh không chỉ giúp HTX mở rộng được diện tích, gia tăng lợi nhuận cho người trồng lúa mà còn duy trì tốt hệ thống sản xuất lúa thơm theo tiêu chuẩn GlobalGAP. Xã viên Nguyễn Văn Mừng, phấn khởi nói: “Vụ Hè Thu này, gia đình tôi tham gia CĐML với 3 ha trồng lúa cao sản. Hôm rồi mới thu hoạch, tính năng suất lúa tươi đạt khoảng 7,2 tấn/ha. Không riêng gì tôi mà bà con xã viên Hòa Lời ai cũng mừng vì được trúng mùa, trúng giá. Hiện lúa thơm ST5 đang được công ty mua vào 7.000 – 7.200 đồng/kg, tính ra mỗi ha có lãi hơn 25 triệu đồng…”

Mở rộng nhiều CĐML

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh, cho biết: Vụ lúa Hè Thu năm nay các tỉnh, thành vùng ĐBSCL xuống giống 1,53 triệu ha, tổng sản lượng đạt khoảng 8,7 triệu tấn lúa, tăng hơn 31 nghìn tấn so với năm trước. Trong đó, các địa phương thực hiện hàng trăm mô hình CĐML, với diện tích gần 200 nghìn ha. Bình quân mỗi ha lúa tham gia CĐML chi phí sản xuất giảm 10 – 15 %, sản lượng tăng 20 – 25 %, thu lãi thêm từ 2,2 – 7,5 triệu đồng/ha. Trong đó, tỉnh An Giang với 80 nghìn ha, tập trung nhiều nhất ở huyện Thoại Sơn, Châu Thành do Công ty AGPPS và Công ty Xuất nhập khẩu tỉnh An Giang đầu tư, giống, phân, thuốc trừ sâu, hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm cho nông dân.

Tại Đồng Tháp có 40 CĐML với diện tích hơn 65 nghìn ha, thu hút hơn 1.800 hộ nông dân trong tỉnh tham gia. Tỉnh Long An triển khai thực hiện CĐML sản xuất lúa chất lượng cao có quy mô hơn 1.000 ha tại các huyện Đức Huệ, Tân Hưng, Mộc Hóa, Tân Thạnh, Vĩnh Hưng. Riêng tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh, Tiền Giang, Kiên Giang có từ 4.000 – 5.500 ha diện tích lúa hè thu tham gia CĐML. Các tỉnh, thành khác cũng đang hướng đến việc xây dựng những CĐML có quy mô từ 900 – 1.500 ha để nhân rộng trong các vụ tiếp theo, nhằm gia tăng lợi nhuận của người trồng lúa và xây dựng thương hiệu gạo của địa phương.

Hội thảo đầu bờ trên CĐML ở ĐBSCL.

Ông Trần Anh Thư, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang nhận định: Sản xuất lúa theo mô hình CĐML đã và đang phát triển khá mạnh ở ĐBSCL Đây là sự liên kết chặt chẽ giữa “bốn nhà” trong quy trình khép kín. Rộng hơn, là quá trình liên kết chuỗi trong sản xuất nông nghiệp được thực hiện hiệu quả mang lại lợi ích hài hòa cho cả người nông dân lẫn doanh nghiệp.

Theo đó, từng địa phương đề ra kế hoạch sản xuất, các nhà khoa học hỗ trợ về kỹ thuật-công nghệ, các doanh nghiệp tham gia cung ứng giống, vật tư nông nghiệp và hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho nông dân sau thu hoạch. Ngoài ra, sự liên kết giữa các nông dân với nhau còn hình thành những CĐML, rất thuận tiện cho việc sản xuất cùng một giống lúa, có năng suất, chất lượng cao; vấn đề áp dụng các tiến bộ khoa học-kỹ thuật, thủy lợi nội đồng, cơ giới hóa vào sản xuất lúa cũng được thực hiện đồng bộ hơn. Đồng thời, thông qua liên kết với các doanh nghiệp, nông dân sẽ tiết giảm được nhiều chi phí sản xuất, lại bán được lúa với giá cao hơn và không phải mua thiếu các loại vật tư nông nghiệp để chịu lãi như trước đây. Còn doanh nghiệp ổn định được vùng nguyên liệu thu mua lúa với khối lượng lớn, chất lượng đồng đều, không phải qua nhiều khâu trung gian, việc vận chuyển, chế biến, xuất khẩu cũng thuận lợi hơn. Vì vậy, thời gian tới chúng tôi tiếp tục chỉ đạo ngành nông nghiệp phối hợp các doanh nghiệp, các huyện, thị thành quy hoạch vùng nguyên liệu để doanh nghiệp cung ứng đầu vào và tiêu thụ đầu ra sản phẩm cho nông dân. Hiện An Giang có thêm gần 30 doanh nghiệp đăng ký xây dựng cụm kho chứa, sấy, xay xát lúa với tổng kho gần 800 nghìn tấn. Đây chính là điều kiện thuận lợi để An Giang chủ động mở rộng liên kết sản xuất theo mô hình CĐML.

Đưa lúa về sân phơi ở kho Vị Thủy Hậu Giang.

Từ thành công hai vụ lúa Đông Xuân và Hè Thu năm nay, ông Nguyễn Phước Thiện, Giám đốc, Sở NN&PTNT tỉnh Đồng Tháp cho rằng: Ngoài việc tiếp tục ký kết thực hiện hợp tác với nông dân trong tỉnh sản xuất lúa hàng hóa chất lượng cao, chúng tôi sẽ phối hợp với các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh tiếp tục mở rộng khu vực canh tác theo mô hình CĐML nhằm nhân rộng và phát triển liên kết sản xuất. Đồng thời hướng đến xây dựng quy trình sản xuất khép kín, bảo đảm giảm thiểu rủi ro, nâng cao mức thu nhập cho người nông dân cũng như thực hiện truy xuất nguồn gốc, nâng cao giá trị thương mẫu cho thương hiệu gạo Việt Nam. Tương tự, sau khi thực hiện thành công mô hình CĐML với nông dân ở huyện Vĩnh Thạnh, Cờ Đỏ, Thới Lai (TP Cần Thơ), công ty Cổ phần Gentraco cũng đang xúc tiến mở rộng liên kết sản xuất, phát triển vùng lúa nguyên liệu và hình thành chuỗi dịch vụ bao tiêu, tồn trữ, phơi sấy, chế biến lúa gạo… phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Thu hoạch trên cánh đồng mẫu lớn ở huyện An Biên tỉnh Kiên Giang.

Đẩy mạnh mối liên kết “bốn nhà” trong việc thực hiện mô hình sản xuất CĐML đã mang lại hiệu quả kinh tế cao khiến nông dân trồng lúa ĐBSCL rất phấn khởi, doanh nghiệp cũng được phát triển nhanh và bền vững. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa mạnh dạn hợp tác với ngành nông nghiệp địa phương và nông dân để tham gia xây dựng CĐML, gây trở ngại khi chuyển sang nền sản xuất lúa hàng hóa với quy mô lớn.

Để mối liên kết “bốn nhà” được thắt chặt hơn nữa nhằm thực hiện thành công mô hình trong tương lai, các chuyên gia kinh tế cho rằng, các địa phương và nông dân cần đổi mới phương thức sản xuất theo hướng “nông dân nhỏ – cánh đồng lớn”. Nông dân với nông dân cần liên kết lại trên cùng một cánh đồng, sử dụng một giống lúa, một quy trình sản xuất đồng bộ theo hướng VietGAP. Các địa phương cũng cần đẩy mạnh công tác hoạch định chính sách, chuyển giao tiến bộ khoa học-kỹ thuật, hoàn chỉnh hệ thống giao thông thủy lợi nội đồng trên những CĐML, giúp nông dân mở rộng liên kết với doanh nghiệp để phát triển nhiều CĐML, góp phần tăng thu nhập cho nông dân và tạo điều kiện phát triển bền vững kinh tế-xã hội vùng ĐBSCL.

Bài và ảnh: ĐỖ NAM

Theo: KDPT