Bộ Công Thương nêu rõ, tại thời điểm Bộ Công Thương đề xuất và xây dựng văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Thông tư năm 2018, nội dung Thông tư bao gồm 02 chính sách: (1) quy định bộ tiêu chí xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam; (2) quy định cách thể hiện (cách ghi nhãn) hàng hóa sản xuất tại Việt Nam.
Song, do quy định chính sách (2) vượt quá thẩm quyền của Bộ Công Thương, Bộ Công Thương đã đề nghị nâng hình thức văn bản lên cấp Nghị định của Chính phủ. Tuy nhiên sau đó, nội dung chính sách (2) đã được đưa vào Nghị định số 111/2021/NĐ-CP sửa đổi Nghị định số 43/2017/NĐ-CP. Do vậy, việc ban hành văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Nghị định là không còn cần thiết.
Đồng thời, do dây là quy định mới, phạm vi rộng, Bộ Công Thương đã kiến nghị ban hành ở cấp Thông tư để có thể linh hoạt hơn khi cần điều chỉnh chính sách phù hợp với nhu cầu và tác động thực tiễn.
Trong quá trình tổng hợp ý kiến của các Bộ, ngành đối với dự thảo Thông tư và tự rà soát của Bộ Công Thương, Bộ Công Thương nhận thấy vướng mắc về thẩm quyền ban hành văn bản sản xuất tại Việt Nam ở cấp Thông tư của Bộ trưởng. Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Tư pháp để thống nhất, làm rõ.
Thông tư Made in Vietnam sẽ được xem xét ban hành để tác động ít nhất đến hoạt động của doanh nghiệp (Ảnh minh hoạ)
Theo quy định về Nghị định quy định chức năng nhiệm vụ của Bộ Công Thương cũng như các Luật chuyên ngành có liên quan, việc Bộ Công Thương ban hành Thông tư “Sản xuất tại Việt Nam” hiện chưa đủ căn cứ pháp lý, chưa đảm bảo điều kiện “đúng thẩm quyền và chức năng nhiệm vụ được giao” như trong Nghị quyết của Chính phủ đã nêu.
Bên cạnh đó, việc ban hành Thông tư với nội dung quy định quản lý về hàng hóa “sản xuất tại Việt Nam” chặt hơn so với hành lang pháp lý hiện có đối với hàng hóa lưu thông trong nước, trên cơ sở căn cứ pháp lý chưa rõ ràng, vững chắc sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro về pháp lý, tác động đến hệ thống văn bản pháp luật hiện tại, dễ vấp phải phản ứng tiêu cực từ các doanh nghiệp. Về tác động của chính sách, trên lý thuyết, quy định của Thông tư chỉ áp dụng khi thương nhân có nhu cầu ghi nhãn “Sản xuất tại Việt Nam” đối với hàng hóa của mình (nghĩa là chỉ hàng hóa nào muốn dán nhãn “Sản xuất tại Việt Nam” thì mới bị điều chỉnh; trường hợp hàng hóa không ghi xuất xứ Việt Nam thì sẽ không bị ảnh hưởng bởi chính sách quy định tại Thông tư).
“Tuy nhiên Nghị định số 111/2021/NĐ-CP đã quy định “xuất xứ hàng hóa” là một nội dung bắt buộc trên nhãn hàng hóa. Như vậy, trừ trường hợp hàng hóa có xuất xứ từ nước ngoài thì gần như các tiêu chí tại Thông tư sẽ là bộ tiêu chí bắt buộc phải tuân thủ đối với hàng hóa được sản xuất tại Việt Nam. Phạm vi tác động của Thông tư “Sản xuất tại Việt Nam” khi được ban hành sẽ là rất lớn” – Bộ Công Thương nêu rõ.
Bên cạnh đó, đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu vốn đã quen với các khái niệm trong lĩnh vực xuất xứ như hàm lượng giá trị, chuyển đổi mã số, mã số HS; có nhân lực và hệ thống sổ sách kế toán để tính toán các thông số… thì việc tuân thủ quy định tại Thông tư không quá khó khăn. Tuy nhiên với các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt những cơ sở sản xuất nhỏ lẻ hay hộ kinh doanh cá thể thì việc xác định mã số HS hay tính toán hàm lượng giá trị của từng nguyên liệu trong sản phẩm để xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam theo như quy định hiện tại tại Thông tư sẽ là thách thức lớn, thậm chí có thể sẽ phát sinh chi phí tuân thủ lớn cho doanh nghiệp.
Đặc biệt là khi hoạt động truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam vẫn còn tồn tại không ít khó khăn, việc xác định nguồn gốc xuất xứ của từng linh kiện, từng nguyên liệu không phải dễ dàng và rất tốn kém.
Đồng thời, về tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành, cũng có một số ý kiến về việc nội dung quy định tại Thông tư không thống nhất và có khả năng tác động đến Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” do Bộ Chính trị chỉ đạo, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương thực hiện; một số quy định pháp luật hiện hành như Thông tư số 15/2019/TT-BYT ngày 11 tháng 7 năm 2019 của Bộ Y tế quy định việc đấu thầu thuốc tại các cơ sở y tế công lập; Thông tư số 08/2022/TTBYT ngày 05 tháng 9 năm 2022 của Bộ Y tế quy định việc đăng ký lưu hành thuốc, nguyên liệu làm thuốc; Thông tư số 05/2021/TT-BKHĐT ngày 17 tháng 8 năm 2021 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về ban hành danh mục máy móc, thiết bị, phụ tùng thay thế, phương tiện vận tải chuyên dùng, nguyên liệu, vật tư, bán thành phẩm trong nước đã sản xuất được; tác động đến việc triển khai Chỉ thị 13/CT-TTg và văn bản 7551A/BCT-KH về tăng cường sử dụng vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước trong đấu thầu các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên của cơ quan nhà nước; tác động đến việc đăng ký, xét chọn sản phẩm đạt Thương hiệu quốc gia Việt Nam tại Thông tư số 33/2019/TT-BCT ngày 22 tháng 11 năm 2019 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định hệ thống tiêu chí của Chương trình thương hiệu quốc gia Việt Nam…
Thực tế hiện nay, khi Thông tư chưa được ban hành, doanh nghiệp vẫn đang thực hiện xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam theo nguyên tắc tại Nghị định số 111/2021/NĐ-CP nêu trên.
Kể từ năm 2018 sau khi Bộ Công Thương báo cáo về việc xây dựng quy định sản xuất tại Việt Nam, Bộ Công Thương có nhận được một số văn bản của doanh nghiệp đề nghị hướng dẫn việc xác định hàng hóa của doanh nghiệp có được phép dán nhãn hàng hóa sản xuất tại Việt Nam hay không, tuy nhiên số doanh nghiệp hỏi là không nhiều (16 doanh nghiệp/5 năm). Đồng thời, sau khi được hướng dẫn thực hiện theo quy định tại Nghị định số 111/2021/NĐ-CP của Chính phủ về nhãn hàng hóa, các doanh nghiệp này không có phản ánh về việc gặp khó khăn hay vướng mắc trong quá trình thực hiện và cũng không có thắc mắc thêm.
Xét trong bối cảnh nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang hết sức khó khăn, Quốc hội, Chính phủ và toàn bộ hệ thống chính trị đang chung tay đẩy mạnh thực hiện các chính sách, giải pháp tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp, việc ban hành quy định, điều kiện mới, có khả năng phát sinh chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp là chưa phù hợp tại thời điểm này.
Do đó, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Tư pháp và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, xử lý những vấn đề vướng mắc về thẩm quyền ban hành Thông tư và xem xét ban hành văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Thông tư, theo thẩm quyền và chức năng nhiệm vụ được giao, tại một thời điểm thích hợp để hạn chế thấp nhất tác động đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
