Gần chúng ta hơn, trong thế kỷ 20, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã tiếp nối truyền thống dân tộc, dốc lòng tìm người tài đức gánh vác công việc của đất nước, trọng dụng người tài đức để lo việc lớn, để làm cách mạng cho kháng chiến mau thành công, cho kiến thiết mau thắng lợi. Sau khi cách mạng thành công, Nhà nước Việt Nam mới ra đời, hơn một năm sau, trên Báo Cứu Quốc số ra ngày 20/11/1946 Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ viết bài “Tìm người tài đức”. Bài viết có đoạn: “Nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài. Trong số 20 triệu đồng bào chắc không thiếu người có tài có đức. E vì Chính phủ nghe không đến, thấy không khắp, đến nỗi những bực tài đức không thể xuất thân”. Bài viết này của Bác được xem như “Chiếu cầu hiền của thời cách mạng”. Trước đó, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Pháp dự hội nghị Phông-ten-nơ-blô, Người tìm gặp và thuyết phục ba nhà khoa học danh tiếng từng có sự nghiệp ở nước ngoài trở về phục vụ đất nước. Đó là Giáo sư Trần Đại Nghĩa, “vua vũ khí”; kỹ sư Võ Quý Huân, người cùng lúc theo học ba trường đại học với các chuyên ngành đúc, luyện kim, kỹ nghệ thực hành; bác sĩ Trần Hữu Tước, người đang làm việc tại Trung tâm y khoa danh tiếng của Pháp và châu Âu. Có một hình ảnh in đậm trong trí nhớ của người dân đất Việt, sáng ngày 16/9/1946, chuyến tàu hỏa kéo những hồi còi dài, lưu luyến rời ga Ly-ông, chở theo ba nhân tài về nước, như một minh chứng hùng hồn về lòng yêu Tổ quốc, về những người đặc biệt xuất chúng, dũng cảm từ bỏ cuộc sống đầy đủ, thuận lợi, gia đình yên ấm, quyết đem cái tài ấy phục vụ đất nước mình, đồng bào mình đang còn gian truân, nghèo khó. Còn có thể dẫn ra rất nhiều trường hợp, nhân vật tương tự – những người tài được Đảng, Bác Hồ trọng dụng, kể cả những người từng làm việc trong bộ máy của chính quyền thực dân, phong kiến. Nhiều người trong số họ đã có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp chung của cách mạng. Kế tục truyền thống dân tộc, Đảng ta qua các thời kỳ lịch sử đều hết sức chú trọng việc chăm lo, đào tạo, sử dụng cán bộ. Đào tạo ở trường lớp, đào tạo trong thực tiễn, người biết nhiều dạy người biết ít và người chưa biết. Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ có một hình ảnh (cũng là hình ảnh đoàn tàu) thật cảm động. Hai đoàn tàu ngược chiều nhau ở ga Hàng Cỏ, Hà Nội. Một đoàn tàu chở những “binh nhất, binh nhì mười tám tuổi”, quân phục xanh lá cây mới toanh xuôi về phương Nam. Đoàn tàu ngược chiều chở những chàng trai cô gái trẻ măng, áo sơ mi trắng, mái tóc rẽ ngôi gọn gàng, họ lên đường đi học tại nước ngoài. Họ vui cười vẫy tay chào nhau qua cửa sổ toa tàu. Họ là những người đi cứu nước và giữ nước vững bền cho mai sau. Nói một cách bài bản là, Đảng ta đã chuẩn bị một chiến lược cán bộ bài bản, khoa học, phù hợp, cho trước mắt và lâu dài. Điều đó được thể hiện trong một Nghị quyết 3 năm gần đây – Nghị quyết 26-NQ/TƯ ngày 19/5/2018, Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đầy đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Nghị quyết xác định: “Trọng dụng nhân tài” vừa là quan điểm chỉ đạo vừa là một trong những đột phá trong công tác cán bộ của Đảng ta hiện nay. Đại hội lần thứ XIII của Đảng một lần nữa nhấn mạnh: “Phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, ưu tiên nguồn nhân lực cho công tác lãnh dạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến căn bản, mạnh mẽ, toàn diện về chất lượng giáo dục, đào tạo, gắn với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ người tài”. Làm thế nào để trọng dụng và đãi ngộ thỏa đáng người tài? Đó mới là câu hỏi cần được trả lời một cách sinh động nhất trong thực tiễn. Để dùng đúng cán bộ tài năng, đức độ cần có một quy trình chặt chẽ, bài bản, cần có “con mắt tinh đời” để chọn đúng người, loại bỏ những anh kém tài kém đức nhưng thực dụng, cơ hội. Trung ương đã có Quy định về việc tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền. Để lựa chọn đúng cán bộ đã có những “bước” rất cụ thể để phát huy dân chủ, xin nhấn mạnh là dân chủ thật sự, để người tài có cơ hội và điều kiện phát triển. Nhờ đó, chúng ta đã lựa chọn được đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, người đứng đầu, đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới. Thế nhưng, vẫn còn nhiều chuyện đáng bàn. Đáng bàn ở chỗ: Thế nào là người thực tài? Vì sao có những người có đức, có tài vẫn bị “văng ra” khỏi những cuộc bầu bán? Vì sao có những người tài hèn, đức mỏng vẫn “tọa hưởng kỳ thành” (ngồi không hưởng lộc lớn)? Có một câu trả lời, rằng người tài là người biết dùng những người tài hơn mình – điều đó đúng nhưng không hề đơn giản. Vì người tài cũng đôi khi có “tật”, họ sống ngay thẳng, không ưa nịnh nọt, luồn cúi, chạy chọt. Để dùng được người tài hơn thì tấm lòng của người trên phải thật trong sáng, thành thực, rộng rãi, luôn dẹp cái tôi cá nhân sang một bên; luôn lấy hiệu quả công việc làm thước đo để chọn người xứng đáng, trọng “thực” hơn là trọng “danh”. Ph.Ăng-ghen từng nói: “Mác đứng cao hơn tôi một cái đầu, nhìn xa hơn tôi một tầm, Mác là thiên tài còn chúng ta giỏi lắm chỉ là người có tài mà thôi, tôi chỉ xứng đáng là cây vĩ cầm thứ hai đứng bên cạnh Mác”. Câu nói này cách nay đã hơn một thế kỷ. Hỏi các nhân tài của ngày hôm nay có mấy người dám thừa nhận người cộng sự của mình như thế?